Stap 1: Inschatten effect maatregel

Om vooraf meer zekerheid te hebben over de vraag of een programma zijn doelstelling bereikt, of om meer te weten te komen over de potentie van een maatregel, is het noodzakelijk om het effect daarvan in te schatten. Hieronder vindt je de tussenstappen om tot een realistische inschatting te komen.

Afbakening doelgroep en inzicht in gedrag

Bij het vooraf inschatten van het effect van een maatregel is het noodzakelijk dat de omvang van de doelgroep van de maatregel duidelijk afgebakend is. Enkel het benoemen van ‘bezoekers van de stad’ of ‘forenzen in de ochtendspits’ is onvoldoende specifiek. Het gaat bijvoorbeeld om ‘autoforenzen in de ochtendspits in de richting van het stadscentrum op fietsbare afstand van en werkzaam bij een convenantpartner’.

Vervolgens moet je duidelijk maken waarom deze doelgroep het gewenste gedrag nog niet laat zien (‘Waarom verkiest men nu de fiets nog niet boven de auto?’). Het ontbreken van bewaakte fietsenstallingen of de slechte doorstroming op een fietspad kunnen mogelijke oorzaken zijn. Dit biedt aanknopingspunten voor het vaststellen van een maatregel.

Beide elementen kunnen in de brede probleemanalyse worden onderzocht.

Effecten inschatten via tussenstappen

Het effect van de maatregel kun je inschatten op basis van een aantal aannames en tussenstappen. De maatregel moet zo concreet mogelijk beschreven worden. Dus niet ‘het inzetten van 300 e-bikes’, maar ‘het aanbieden van 300 e-bikes via convenantpartners aan medewerkers die op een bepaalde corridor minstens drie keer per week in de ochtendspits rijden, eventueel voorzien van een proefperiode’. Deze informatie helpt namelijk bij het invullen van de tussenstappen die leiden tot een uiteindelijk effect. Waarom zorgt deze maatregel voor de gewenste verandering bij de doelgroep en in welke mate? In de rapportage Kengetallen Vervolg Beter Benutten staan watervalschema’s voor een groot aantal maatregelen die hierbij gebruikt kunnen worden. Dit zijn schema’s waarin stapsgewijs de opgeleverde resultaten van een maatregel leiden tot een effect op de doelindicator. Deze watervalschema’s geven geen exacte kengetallen, maar wel een richting aan de denkstappen die gevolgd moeten worden bij het inschatten van de effecten in termen van spitsmijdingen. Zo’n waterval kan ook worden opgesteld voor andere indicatoren dan spitsmijdingen.

Controleer spitsmijdingen in relatie tot de omvang van de doelgroep

Nadat de effecten in spitsmijdingen bepaald zijn, is het zinvol om deze uitkomst te vergelijken met de omvang van de doelgroep. De verhouding ‘spitsmijders versus mensen die hun gedrag niet aanpassen’ laat zien of de effecten realistisch zijn. Is het bijvoorbeeld aannemelijk dat 65 procent van de doelgroep minimaal drie ochtenden per week zijn gedrag aanpast? Hoe gerichter de doelgroep afgebakend is en hoe beter de maatregel past bij deze doelgroep en de problematiek, hoe meer er van de effectiviteit verwacht mag worden.